8 najważniejszych chorób truskawek – jak im zapobiegać, jak je rozpoznać i zwalczać?

Choroby truskawek, jak u innych roślin, są wywoływane przez m.in. grzyby, organizmy grzybopodobne, bakterie i wirusy, szkodnik i czynniki abiotyczne (środowiskowe). Ryzyko infekcji zależy od wielu czynników, od stanowiska przez uprawowe po warunki pogodowe. Metody ochrony i zwalczania chorób są intenstywnie rozwijane, jednocześnie liczba dozwolonych substancji czynnych jest ograniczona. Choroby truskawek mogą natomiast znacznie zmniejszać wielkość i jakość naszych plonów, a w uprawie gruntowej pozostawiać w glebie patogeny. Jak więc im skutecznie, a jeśli wystąpią właściwie je rozpoznawać i zwalczać?
Jak chronić truskawki przed chorobami - stanowisko, sadzonki, uprawa
Metody ochrony i zwalczania konkretnych chorób znajdują się poniżej, przy opisie każdej z nich. Natomiast pierwszy krok w ochronie przed chorobami to przygotowane stanowisko, właściwy materiał nasadzeniowy i uprawa. Znacznie zmniejszają one możliwość rozwoju większości chorób truskawek, a jeśli wystąpią ogranicza ich skalę i szkodliwość.
Część z nich może się wydawać oczywista, ale warto o nich przypomnieć:
-
Stanowisko (uprawa gruntowa) – pole przed sadzeniem należy właściwie przygotować, to jest m.in. poprawić strukurę ziemi i zadbać o jej przepuszczalność (nadmierna wilgotność zwiększa ryzyko występowania i chorób odglebowych), koniecznie stosować zasady zmianowania oraz nawozić o czym więcej poniżej.
-
Podłoże (uprawa w substracie) – o odpowiedniej jakości, strukturze i oczywiście wolne od chorób i szkodników.
-
Sadzonki – tylko z dobrej, kwalifikowanej szkółki, jak naszej. Inaczej już na starcie mamy bardzo wysokie prawdopodobieństwo rozwoju chorób i szkodników na takich roślinach.
-
Sadzenie – rozprzestrzenianie patogenów jest wzmożone przy nadmiernym zagęszczeniu sadzenia, dlatego tak ważne jest ich odpowiednie posadzenie truskawek.
-
Odmiany – twórcy odmian tworzą, a dobre Szkółki wybieraja odmiany możliwie jak najmniej podatne na choroby. Każda odmiana jest jednak na wybrane choroby w pewnym stopniu podatna. Chociaż, niektóre z nich mogą mieć tych słabości mniej, a inne więcej. Ważne jest, żeby być świadomym na jakie choroby narażone są odmiany uprawiane przez nas.
-
Regularne wietrzenie (uprawa pod osłonami).
-
Ściółkowanie – m.in. zmniejsza ryzyko chorób od glebowych.
-
Nie powoduje on moczenia nadziemnych części roślin.
-
Odchwaszczanie – brak regularnego odchwaszczania sprzyja chorobom truskawek. Chwasty są żywicielami pośrednimi niektórych patogenów polifagicznych.
-
Koszenie starych liści – zalecane ok. 2 tygodnie po zbiorach.
-
Usuwanie z pola i niszczenie porażonych roślin i owoców (jeśli choroby mimo ochrony wystąpią).
Jak chronić truskawki przed chorobami - nawożenie
Odpowiednie, zrównoważone nawożenie bardzo korzystnie wpływa na odporność roślin na choroby i szkodniki. Niewłaściwe nawożenie może sprzyjać ich rozwojowi. Najlepiej, jeśli jest podparte analizą gleby, pozwala ona uniknąć wielu błędów:
- Azot – nie można doprowadzić do przenawożenia tym pierwiastkiem. Nadmiar azotu powoduje, że ściany komórkowe są cieńsze, co obniża ich odporność na czynniki stresotwórcze. A to zwiększa podatność truskawek na choroby, szkodniki, a także uszkodzenia mechaniczne.
- Krzem – łagodzi stres roślin, zwiększa twardość liści, a dzięki temu m.in. ogranicza szarą pleśń i działania szkodników.
- Siarka – jest potrzebna do przemiany azotu w białko. Jej niedobór może powodować kumulowanie azotu, który jest pożywką dla grzybów. Skuteczna w ochronie przed mączniakiem i chorobami liści a także wciorniastkiem i przędziorkiem. Najlepiej podawać ją w środkach zawierjących także inne pierwiastki.
- Miedź – jesienią pozwala roślinom szybciej wejść w stan uśpienia i ograniczyć choroby. Wiosną korzystnie wpływa na ochronę przed bakteryjną kanciastą plamistością liści (należy stosować ją ostrożnie, zbyt duża dawka m.in. zmniejsza liczbę formujących się kwiatów).
Więcej informacji o nawożeniu truskawek jesienią znajdziesz tu, a o nawożeniu wiosennym po zbiorze owoców tutaj.
Szara pleśń truskawki
Szara pleśń to choroba grzybowa powodowana przez grzyb Botrytis cinerea.
Rozpoznawanie: Szara pleśń poraża wszystkie nadziemne organy, ale najczęściej jest widoczna na kwiatach i owocach. Początkowe objawy to nekrozy (np. na rozłogach i liściach), które mogą być mylone z antraknozą truskawki. Na porażonych fragmentach rośliny pojawiają się gnilne, brunatne plamy. W warunkach dużej wilgotności powietrza pokrywa je szarawy, pylisty nalot (cecha charakterystyczna). Porażone pąki kwiatowe, słupki, pręciki i kwiaty zamierają. Rozwijające się zawiązki owoców są zdeformowane i brunatne. Gniją lub zasychają. Na dojrzewających i dojrzałych owocach infekcja rozpoczyna się od zgnilizny przyszypułkowej. Z czasem owoce gniją i pojawia się na nich puszysta grzybnia.

Występowanie: est powszechna w uprawach polowych i pod osłonami na terenie całego kraju. W polu sprzyjają jej częste opady deszczu i umiarkowane temperatury, pod odsłonami wysoka wilgotność powietrza i nadmierne podlewanie.
Szkodliwość: Szara pleśń zalicza się do chorób truskawek, która może powodować duże straty w plonowaniu. Szacuje się, że może być źródłem szkód w plonie w granicach kilkudziesięciu procent. Porażone owoce nie nadają się do spożycia. Należy je separować, gdyż podczas przechowywania infekują owoce zdrowe.
Zapobieganie i zwalczanie: Poza metodami wskazanami na początku artykułu, w walce z szarą pleśnią, zabiegi zapobiegawcze wykonuje się od początku kwitnienia. Stosuje się m.in. fungicydy zawierające pirymetanil, fludioksonil, boskalid, piraklostrobinę i izofetamid.
Skórzasta zgnilizna owoców truskawki
Skórzasta zgnilizna owoców truskawki jest powodowana przez polifagiczny organizm grzybopodobny Phytophthora cactorum, który należy do lęgniowców. Odpowiada także za zgniliznę korony.
Rozpoznawanie: Pierwszym objawem jest więdnięcie najmłodszych liści. W trakcie zamierania przebarwiają się na niebieskozielono. W dalszym etapie następuje zamieranie całych roślin i placowe wypadanie. Na zielonych owocach występują brązowe plamy gnilne. Frigo mogą zamierać jeszcze przed rozwojem liści. Porażone owoce są włókniste, twarde. Dojrzewające owoce przybierają niezdrową barwę – mlecznoróżową lub różowofioletową. Wyglądają jak zaparzone – miąższ w przekroju jest brązowy. Są miękkie i gumiaste w dotyku. Wydzielają nieprzyjemny zapach i mają gorzki smak.

Źródło: https://content.ces.ncsu.edu/leather-rot-of-strawberry
Występowanie: choroba truskawek występująca na polu i pod osłonami. W drugim przypadku częściej występują objawy dwóch postaci (tj. również zgnilizny korony).
Szkodliwość: Skórzasta zgnilizna owoców truskawek powoduje duże straty ekonomiczne na plantacjach towarowych i matecznych. Prowadzi nie tylko do strat w plonie, ale także do zamierania całych roślin.
Zapobieganie i zwalczanie: Profilaktyka opisana na początku artykułu. Ponadto przed założeniem plantacji zaleca się wykonać zabieg fumigacji gleby. Do zwalczania bezpośredniego często stosuje się środki z grupy SDHI, np. fluopyram + trifloksystrobinę. Znaczenie ma także stosowanie stymulatorów roślin.
Antraknoza truskawki
Antraknoza to choroba truskawek wywoływana przez kilka gatunków grzybów z rodzaju Colletotrichum. Powodują podobne objawy, ale najgroźniejsze „postacie” choroby to zgnilizna koron (C. fragariae) oraz zgnilizna owoców (C. acutatum).
Rozpoznawanie: Na ogonkach liściowych i rozłogach występują ciemne, gnilne, wydłużone plamy. Na powierzchni blaszek liściowych plamy są okrągłe, ciemne, brunatne, z jeszcze ciemniejszą obwódką. Nie zamazują się, są wyraźnie wyodrębnione od zdrowych tkanek. W przekroju korony widoczne są nekrozy. To najgroźniejsze dla truskawek, gdyż prowadzi do ich zamierania. Na niedojrzałych, zielonych owocach symptomami są ciemne, suche, zapadnięte plamy. Na dojrzewających i dojrzałych owocach plamy są gnilne, dopiero z czasem zasychają i zapadają się tak jak u owoców niedojrzałych. Ostateczną postacią jest powstawanie „mumii”. W warunkach dużej wilgotności w miejscach plam występuje nalot z zarodnikami o barwie łososiowej. Porażone kwiaty i pąki kwiatowe ciemnieją, zamierają i zasychają.

Występowanie: Antraknoza występuje w uprawach polowych i pod osłonami. Zalicza się do ścisłej czołówki najgroźniejszych chorób truskawek. Sprzyja jej ciepła, wilgotna pogoda i wysoka wilgotność powietrza.
Szkodliwość: Antraknoza truskawki powoduje bezpośrednie wysokie straty w plonie, a może także prowadzić do zamierania roślin. Poraża uprawy przez cały sezon wegetacyjny. Rozwija się bardzo szybko, w sprzyjających warunkach może zainfekować nawet 90% owoców w ciągu tygodnia.
Zapobieganie i zwalczanie: Profilaktyka taka sama jak u pozostałych chorób. Walka z antraknozą jest trudna. Lustracje wykonuje się od początku kwitnienia do zbiorów. Stosuje się m.in. fludioksonil, cyprodynil + fludioksonil, azoksystrobinę + difenkonazol, piraklostrobinę + boskalid.
Wertycylioza truskawki
Wertycylioza truskawki jest powodowana przez grzyb Verticillium dahliae.
Rozpoznanie: Objawy wertycyliozy są niespecyficzne, dlatego może być ona trudna w identyfikacji i mylona z innymi chorobami truskawek od glebowymi, a także uszkodzeniami, np. powodowanymi przez mróz. Symptomy występują na całych roślinach, także w części podziemnej. Charakterystyczne jest więdnięcie sadzonek w czasie tworzenia nowych pędów. Zewnętrzne, stare liście więdną, na brzegach i między nerwami występują czerwonożółte lub ciemnobrązowe przebarwienia. Zasychają i opadają. Młode blaszki liściowe karleją, mogą zwijać się wzdłuż nerwu głównego, a następnie więdną. Truskawki wyglądają jakby były spłaszczone. Na ogonkach i szypułkach występują smugi lub plamy (od brązowej do niebieskoczarnej). Korzenie są zredukowane, czarne na końcach. Przez pewien czas wertycylioza truskawki może występować w postaci utajonej.

Występowanie: Wertycylioza truskawek należy do powszechnych chorób truskawek, zwłaszcza podczas suchego i ciepłego lata.
Szkodliwość: Może powodować bardzo duże straty ekonomiczne. W dodatku patogen wytwarza odporne formy przetrwalnikowe, które mogą przeżyć w glebie przez ponad 20 lat.
Zapobieganie i zwalczanie: Najważniejsze jest zapobiegnia opisane na początku artykułu, gdyż na rynku brakuje preparatów przeznaczonych do zwalczania tej choroby. Rośliny z objawami usychania usuwać z plantacji. Przed założeniem plantacji zaleca się wykonać fumigację podłoża. Zdrowe truskawki, zapobiegawczo, opryskiwać preparatami miedziowymi.
Mączniak prawdziwy truskawki
Mączniak prawdziwy truskawki jest wywoływany przez organizm polifagiczny, grzybowy Sphaerotheca macularis.
Rozpoznanie: Chociaż objawy mączniaka prawdziwego występują na wszystkich nadziemnych częściach rośliny, najczęściej i najsilniej porażane są liście oraz zawiązki owoców. Na dolnej stronie blaszek liściowych występuje wyraźny, biały lub brudnobiały, mączysty nalot. Na wierzchniej stronie liści jest mało wyraźny. Najsilniej porażane są młode liście. Często zwijają się łódkowato. Tkanka w miejscu porażenia stopniowo zamiera, co ogranicza procesy asymilacyjne (osłabienie wzrostu i rozwoju). Na owocach narośla są delikatne, szarobiałe. Łatwo je odróżnić od „grubego” nalotu szarej pleśni. Poza tym nalot można „zetrzeć” – w danym miejscu nie ukazuje się zgnilizna tkanek.

Występowanie: Występuje we wszystkich rejonach uprawy, w polu i pod osłonami. Nasilenie w danym roku zależy m.in. od warunków atmosferycznych.
Szkodliwość: Mączniak prawdziwy truskawki nie zalicza się do „pierwszego koszyka” chorób truskawek pod względem zagrożenia, jednak niezwalczany może doprowadzić do odczuwalnych strat ekonomicznych. Silnie porażone kwiaty obumierają, zawiązki owoców drobnieją i ulegają deformacji. Owoce zainfekowane w trakcie dojrzewania tracą wartość handlową.
Zapobieganie i zwalczanie: Profilaktyka jak u szarej pleśni i innych chorób. Próg zagrożenia to 5% porażonych liści w fazie przed kwitnieniem. To determinuje konieczność stosowania fungicydów. Wykorzystuje się m.in. tetrakonazol, difenokonazol i fluksapyroksad.
Czerwona plamistość liści truskawki
Bakteryjna kanciasta plamistość liści truskawki jest wywoływana przez bakterie tlenowe Xanthomonas fragariae.
Rozpoznawanie: Symptomy tej choroby truskawek występują głównie na liściach, rzadziej na działkach kielicha, ogonkach liściowych, szypułkach owoców i rozłogach. Najpierw na blaszkach liściowych pojawiają się liczne, drobne, karminowoczerwone plamy. Z czasem tworzą skupienia, a następnie zlewają się. Jest to najmocniej widoczne na brzegach liści. Plamy ciemnieją, przebarwiają się na ciemnoszaro, przy czym mają brunatnoczerwoną obwódkę. Tkanki w miejscu porażenia obumierają. W początkowej fazie rozwoju symptomy przypominają białą plamistość liści, ale z czasem (jak widać na zdjęciach) zainfekowane rośliny mają inny, charakterystyczny dla czerwonej plamistosci wygląd. Liście porażone czerwoną plamistością często zamierają. Taką samą szkodliwość ma porażenie innych organów. Na dolnej stronie blaszek liściowych mogą wystąpić nabrzmienia.

Występowanie: Czerwona plamistość liści truskawki częściej występuje i jednocześnie jest groźniejsza na plantacjach starszych.
Szkodliwość: Duże nasilenie patogenu odpowiadającego za czerwoną plamistość liści powoduje silne uszkodzenia blaszek liściowych i zahamowanie wzrostu, co negatywnie wpływa na wysokość i jakość plonu. Szkodliwość jest wyższa niż w przypadku wystąpienia białej plamistości liści.
Zapobieganie i zwalczanie: Zapobieganie opisane na początku artykułu. Do zwalczania wykorzystuje się preparaty zawierające tlenek miedzi i laminarynę. Ostatni związek wchodzi w skład stymulatorów odporności.
Biała plamistość liści truskawki
Biała plamistość liści to choroba grzybowa wywoływana przez Mycosphaerella fragariae.
Rozpoznawanie: Białą plamistość liści zalicza się do chorób liści truskawek, ale w rzeczywistości objawy występują także na szypułkach, działkach kielicha, rozłogach i nasionach. Najczęściej poraża jednak blaszki liściowe – typowe, charakterystyczne objawy to liczne plamy o różnej wielkości. Zazwyczaj obserwuje się drobną plamistość (1,5-2,5mm średnicy). Plamy są jasnoszare, z brunatnoczerwoną obwódką. Mogą zlewać się i tworzyć duże skupiska. W warunkach dużej wilgotności pojawia się na nich delikatny, ciemnoszary nalot. Silnie porażone liście zasychają, począwszy od brzegów. Jasnobrunatne plamy mogą występować na szypułkach, działkach kielicha i rozłogach. Porażenie nasion objawia się suchymi, nekrotycznymi, brązowoczarnymi plamami wokół nich.

Występowanie: Biała plamistość liści występuje we wszystkich rejonach uprawy – na plantacjach w polu, pod osłonami i w uprawach matecznych.
Szkodliwość: Głównie polega na zahamowaniu rozwoju roślin, przez co spada wysokość i jakość plonu. Choroba może obniżać także wartość handlową dojrzałych owoców.
Zapobieganie i zwalczanie: Ochrona jak w przypadku innych chorób opisana na początku. Dla budowania odporności stosuje się laminarynę. Preparaty interwencyjne zawierają m.in. trifloksystrobinę, azoksystrobinę + difenokonazol. Profilaktycznie sprawdzają się m.in. preparaty miedziowe.
Kanciasta plamistość liści truskawek
Bakteryjna kanciasta plamistość liści truskawki jest wywoływana przez bakterie tlenowe Xanthomonas fragariae.
Rozpoznawanie: Występuje na różnych organach, ale najbardziej charakterystyczne i częste objawy pojawiają się na blaszkach liściowych. To brunatnoczerwone plamy widoczne na wierzchniej stronie. Od spodu zaś wyglądają jakby były nasiąknięte wodą. Z czasem plamy zwiększają się, zlewają i mogą obejmować całe powierzchnie liści. Błyszczą się – po tym można zdiagnozować chorobę. Jest to związane z wyciekami bakteryjnymi. Z czasem tkanki w miejscu plam ulegają rozrywaniu, liście wyglądają na postrzępione. Plamy oglądane pod światło „prześwitują”, są półprzezroczyste (kolejna cecha charakterystyczna). Brązowe plamy i wycieki występują niekiedy na innych organach.

Źródło: https://www.plantdiseases.org/angular-leaf-spot-strawberry
Występowanie: Choroba truskawki występuje w polu i uprawach tunelowych. Jej znaczenie rośnie. Podlega obowiązkowi zwalczania.
Szkodliwość: Kanciasta plamistość liści truskawek ogranicza wzrost i rozwój roślin, zmniejsza plon, jednak nie prowadzi do całkowitego zamierania.
Zapobieganie i zwalczanie: Najważniejsza jest profilaktyka opisana na górze artykułu. Lustracje prowadzi się przez cały okres wegetacyjny. Tam, gdzie wystąpiła bakterioza, należy unikać zakładania plantacji. Narzędzia i sprzęt powinno się dezynfekować. Przeciw kanciastej plamistości liści stosuje się preparaty miedziowe.
Choroby truskawek - podsumowanie
Truskawki jak wszystkie rośliny są narażone na choroby, które mogą powodować znaczne straty w ich uprawie. W artykule opisane są najważniejsze z chorób truskawek. Podstawową metodą ochrony przed nimi jest ograniczanie do minimum możliwości wystąpienia i rozwoju chorób poprzez odpowiednie stanowisko, sadzonki, nawożenie i inne elementy uprawy. Kiedy nie jest to do końca możliwe lub wystarczające, kluczowe jest szybkie i właściwe zdiagnozowanie choroby oraz zastosowanie właściwych środków i metod zwalczania. Tym bardziej, że objawy chorób nie zawsze są specyficzne, a roślina osłabiona przez pierwotną chorobę, szkodnika czy warunki pogodowe bardzo często jest atakowana przez choroby i szkodniki wtórne. W uprawie gruntowej zwalczenie lub ograniczenie rozwoju chorób jest też bardzo istotne, aby nie doprowadzić wykluczenia danego stanowiska z produkcji truskawek i innych roślin (podatnych na te same patogeny) na wiele lat.