Szkodniki truskawek w glebie - rozpoznanie, występowanie, zapobieganie

Szkodniki truskawek w glebie bywają utrapieniem na plantacjach. Ich liczba jest bardzo duża i wciąż rośnie. Mogą one uszkadzać rośliny lub nawet doprowadzić do ich zamierania. Z oczywistych względów ciężko je rozpoznać w trakcie sezonu wegetacyjnego, a w zasadzie oszacować skalę problemu. Często trzeba sugerować się symptomami. W poniższym artykule odpowiemy na pytanie, jak rozpoznawać, zapobiegać i zwalczać najczęściej występujące w glebie szkodniki truskawek, czyli: pędrak, drutowiec, opuchlak i nicień.
Gdzie najczęściej występują glebowe szkodniki truskawek
Ryzyko masowego występowania szkodników w truskawkach najczęściej ma miejsce na plantacjach, które nie zostały odpowiednio przygotowane (np. przez wykonywanie zabiegów agrotechnicznych czy odkażanie gleby). W szczególności dotyczy to upraw zakładanych na nieużytkach, działek zlokalizowanych blisko lasów czy zadrzewień oraz terenów, na których latami dominowały uprawy monokulturowe.
Najlepszym sposobem wykluczenia lub potwierdzenia występowania określonych szkodników jest jednak przeprowadzenie analizy gleby przed założeniem plantacji truskawek. Szkodniki truskawek żerują w glebie w stadium larwalnym powodując duże szkody (drutowce, pędraki, opuchlaki). Wiele gatunków jest prawie niewidoczna gołym okiem (nicienie i sztylaki).
Pędrak, drutowiec, opuchlak –– jak je rozpoznać i jakie szkody powodują
Na plantacjach truskawki problemem mogą być glebowe szkodniki truskawek, takie jak pędraki, opuchlaki i drutowce. Jak je rozróżnić?
Pędraki
- Rozpoznanie: to larwy chrząszczy należących do rodziny żukowatych, najczęściej chrabąszcza majowego, chrabąszcza kasztanowca i guniaka czerwczyka. Pędraki w truskawkach są łatwe do rozpoznania (pomijając kwestię żerowania w ziemi), gdyż mają mięsiste, grube, łukowato wygięte ciało, długości do 60mm o barwie kremowej lub białej (z ciemną głową). Dokładna charakterystyka zależy od gatunku.
- Występowanie: najliczniej żerują na głębokości do 30cm, czyli w strefie, gdzie znajduje się podstawowa masa korzeni (najliczniejsze, drobne korzenie z dużą ilością włośników).
- Szkody: pędraki w truskawce powodują zahamowanie wzrostu, a z czasem usychanie i więdnięcie roślin. W czasie żerowania przemieszczają się wzdłuż rzędu powodując dalsze straty. Najbardziej żarłoczne są larwy 2-3 letnie.

Drutowce
- Rozpoznanie: to larwy chrząszczy z rodziny sprężykowatych. Mają silnie wydłużone ciało (są znacznie węższe i bardziej robakowate w porównaniu z pędrakami) o barwie pomarańczowej lub brązowej. Osiągają długość do 15mm.
- Występowanie: najczęściej pojawiają się na polach zaniedbanych, z nadmiernie kwaśnym odczynem. Często masowo występują na terenach, gdzie uprawiano wcześniej zboża i kukurydzę oraz na polach zarośniętych chwastami (zwłaszcza perzem).
- Szkody: objawy są podobne jak przy występowaniu pędraków (tak jak sam sposób zwalczania). Drutowce to szkodniki truskawek nieco bardziej wybredne – najczęściej wgryzają się w szyjki korzeniowe i grubsze korzenie. Progiem zagrożenia jest 1 drutowiec w truskawce (lub pędrak) na 2m2 upraw.

Opuchlaki
- Rozpoznanie: w truskawkach żeruje kilka gatunków, ale najczęściej spotyka się opuchlaka rudonoga. Jest to chrząszcz o długości 4,5-5,4m o lekko błyszczącym, czarnym ciele
- szaro-żółtymi włoskami. Larwy są beznogie o długości 6-7mm, kremowobiałe z brązową głową. To najbardziej szkodliwe stadium, żerujące w glebie.
- Szkody: opuchlaki w truskawkach powodują osłabienie wzrostu, więdnięcie i zamieranie truskawek. Uszkodzone rośliny łatwo można wyciągnąć z ziemi. Objawy są nasilone na przełomie maja i czerwca. 2-4 larw przy korzeniach rośliny powodują straty ekonomiczne. Próg zagrożenia to 5-10 larw opuchlaków na 1m2 uprawy i 4 larwy na roślinę (po zbiorach owoców). Dorosłe chrząszcze podgryzają liście, ale nie mają większego znaczenia dla plonu czy zdrowotności truskawek. Najczęściej zimują larwy.

Jak ocenić czy mam problem z glebowymi szkodnikami truskawek?
-
Należy na powierzchni 1ha wykopać 32 dołki o wymiarach 25x25cm i głębokości 30 cm (odpowiada to 2m2). Wykopane podłoże warto umieścić na folii, co ułatwi szukanie larw. Progi zagrożenia to 1 pędrak lub drutowiec na 2m2 oraz 10 larw opuchlaków na 2m2.
Zapobieganie masowemu występowaniu szkodników glebowych truskawek
Aby wykluczyć lub ograniczyć do minimum możliwość występowania szkodników podłoże przed założeniem plantacji powinno być starannie przygotowane. W tym celu można:
- Wykonać zabiegi agrotechniczne, np. jesienna orka pomaga w pozbyciu się szkodników.
- W roku poprzedzającym sadzenie truskawek, jako przedplon uprawiać grykę, która powoduje niszczenie pędraków. Przedplon z gryki w odróżnieniu od tradycyjnie stosowanego przedplonu z roślin motylkowatych (bobowatych), nie prowadzi do zwiększenia populacji opuchlaków.
- Wreszcie, przy wzmożonym występowaniu szkodnika konieczne może być odkażenie gleby. Trzeba jednak pamiętać, że odkażanie gleby jest zabiegiem kosztownym, wyjaławiającym, a także mocno ingerującym w pozostałe składniki gleby. Pomimo tego cieszy się dużą popularności z powodu wysokiej skuteczności.
Szkodniki w truskawkach z grupy nicieni. Groźny, niewidoczny wróg
Nicienie należą do najważniejszych szkodników w uprawie truskawek. Prowadzą m.in. do ich deformacji, a nawet zamierania. Rośliny zaatakowane przez nicienie są bardziej podatne na chorobotwórcze patogeny, np. Fusarium, Vericillium, Rhizoctonia i Pythium. Nicienie występują w glebie lub w częściach nadziemnych.
Najpowszechniejsze szkodniki truskawek z rodziny nicieni to:
- Długacz zwyczajny – w Polsce najczęściej występuje w sadach, szkółkach drzew owocowych i na plantacjach roślin jagodowych. Największe spustoszenie sieje w uprawach zakładanych na lekkich, piaszczystych glebach. Żeruje na wierzchołkach korzeni, które są krótkie i mają zgrubiałe końce (haczykowato wygięte). Czasem wyglądają, jakby zabliźniły się po przycięciu. Zimują larwy oraz dorosłe nicienie. Długacz składa jaja od maja do lipca. Rozwój pokolenia trwa dwa lata. Dorosła forma ma wąskie i długie ciało (do 7mm).
- Sztylak zmiennoogonowiec – przypomina długacza i wywołuje podobne objawy. Częściej występuje na glebach średnio zwięzłych i zwięzłych. Jest wektorem wirusa latentnej nekrotycznej plamistości truskawki (SLRSV).
- Guzak północny – nie jest to typowy szkodnik truskawki, lecz polifag. Częściej występuje na glebach lekkich. Powoduje słabszy wzrost truskawek, żółkniecie i więdnięcie. Objawy można pomylić z innymi problemami, np. chorobami fizjologicznymi. Bardziej charakterystyczne symptomy występują na korzeniach – to drobne narośla, w których znajdują się larwy, samice i jaja. Tworzenie narośli jest wynikiem wydzielania przez nicienie enzymów. Guzak może obniżyć plonowanie truskawki nawet o 50%. Szkodnik ma robakowate ciało o długości 1-1,3m.
- Korzeniak szkodliwy – najliczniej występuje na glebach lekkich, w wielu uprawach. W wyniku żerowania na korzeniach truskawek pojawiają się brunatne lub czarne, nekrotyczne plamy. Intensywny żer prowadzi zaś do czerwienienia i zamierania korzeni. Rośliny słabiej pobierają wodę i składniki pokarmowe. Karłowacieją lub zamierają. Stają się podatne na choroby i inne szkodniki. Nicień ma cylindryczne ciało o długości 0,3-0,8mm.
Zapobieganie nicieniom – przed założeniem, przygotowaniem plantacji truskawek
- Przed założeniem plantacji truskawek warto przeprowadzić analizę gleby na obecność nicieni. Badania można zlecić m.in. w laboratorium PIORiN lub w prywatnych laboratoriach.
- Należy unikać sadzenia truskawek w miejscach, gdzie wcześniej znajdowały się warzywa (np. guzak często żeruje na marchwi i pietruszce). W podłożu, w którym występują nicienie warto posiać aksamitkę (popularna roślina rabatowa). Jej korzenie wytwarzają substancje, które likwidują te szkodniki truskawek.

- Znaczenie ma także regularna, skuteczna walka z chwastami. W niektórych krajach stosuje się zalewanie pola, np. na 6 tygodni. W warunkach beztlenowych szkodniki giną. Ma to jednak wady – jest kosztowne, opóźnia inne prace, a jednocześnie prowadzi do likwidacji pożytecznych organizmów.
- Ponownie, opcjonalnie stosować można także odkażanie gleby. Jak opisaliśmy jednak wyżej to skuteczny, ale drogi i bardzo inwazyjny zabieg.
- Kluczowy jest wreszcie oczywiście wybór zdrowych sadzonek truskawek z dobrej, kwalifikowanej Szkółki.
Zwalczanie szkodników truskawek na plantacji już założonej
Walka z szkodnikami truskawek w glebie jest o tyle ułatwiona, że używa się do niej podobnych preparatów. Przykładem jest środek Metacide oparty na bazie naturalnym mikroorganizmów. Zwalcza larwy chrząszczy oraz nicienie.
Wykorzystuję one pożyteczne Nicienie entomopatogenicznych e wykorzystuje się do walki z pędrakami, drutowcami i opuchlakami. Nicienie entomopatogeniczne to oddzielna grupa – organizmy są pasożytami i nie powodują chorób, takich jak niszczyk, guzak czy korzeniak. Są dostępne np. w preparacie Nemasys L (Steinernema kraussei). Stosuje się go na przełomie kwietnia i maja oraz od końca sierpnia do początku października. Nie może być jednak zbyt zimno, temperatura gruntu powinna przekraczać 5°C. Jeszcze wyższe wymagania cieplne ma Nemasys G (Heterorhabditis bacteriophora), który wykazuje skuteczność w temp. 12-30°C. Dobroczynne nicienie aplikuje się wieczorem lub przy pochmurnej pogodzie, gdyż są wrażliwe na światło. Z biologicznych metod korzysta również P-Drakol (zawiera bakterie). Larwy niektórych owadów, np. chrabąszcza majowego rozwijają się przez 3-4 lata, dlatego zabiegi należy wykonywać nawet przez 2-3 lata. To ograniczy populacje szkodników w truskawkach do minimum.
Występujące szkodniki truskawek mogą być poważnym problemem znacznie utrudniającym uprawę i uzyskanie dobrych plonów. Najczęściej dotyczy to plantacji zaniedbanych, dlatego tak ważne jest jej przygotowanie przed posadzeniem truskawek. Niestety problem czasem trzeba zwalczać także doraźnie, już po pojawieniu się szkodników. Wówczas do dyspozycji mamy odpowiednie środki chemiczny i biologiczne. Podstawą wykonania właściwych zabiegów zawsze jednak jest właściwe rozpoznanie z jakimi szkodnikami mamy do czynienia.